FD 1 okt. 2023 Heiko Jessayan
Mensen duwen een defecte auto aan de kant die een lange stoet auto’s met vluchtelingen uit Nagorno-Karabach ophoudt. De Armeense inwoners van de etnische enclave vluchten naar Armenië uit vrees onder het Azerbeidzjaanse regime te worden blootgesteld aan vervolging en geweld. Foto: ANP / EPA
In het kort
Sinds de uittocht uit Nagorno-Karabach maken Nederlandse ondernemers in Armenië zich zorgen.
Zij vrezen dat de onrust naar Armenië zelf zal overslaan.
Maar stoppen met zakendoen, daarvoor is het nog te vroeg.
Nederlandse ondernemers zien in Armenië, ondanks de instabiliteit in de regio, allerlei investeringsmogelijkheden, zo leert een kleine rondgang. Tegelijk hebben ze zorgen en vinden ze dat het Westen meer moet doen om het land te helpen.
Een van hen is Maurice Kerens. Hij leidt al 25 jaar Holland Trade Support, een adviesagentschap in Den Bosch dat ondernemers in de agrarische sector helpt bij hun investeringsplannen in Georgië en Armenië. ‘Ik ben net terug uit de hoofdstad Jerevan’, zegt de voormalige jurist, die gespecialiseerd was in asielrecht.
Kerens stond aan de wieg van een Armeens veevoederproject dat in 2001 door toenmalig minister Gerrit Zalm van Financiën werd geopend. Drie jaar later zorgde Kerens ervoor dat het Noors-Brabantse Topigs Norsvin een varkensfokkerij kon bouwen. Nu werkt hij aan een pluimveefabriek, goed voor een jaarlijkse productie van zesduizend ton kippenvlees. Armenië voert per jaar 42.000 ton kippenvlees in.
VDL Agrotech, onderdeel van industrieconcern VDL Groep in Eindhoven, gaat de inrichting van een twintigtal stallen verzorgen. Meyn, fabrikant van kippenslachtlijnen uit Oostzaan, legt de slachtstraten aan en Royal Pas Reform uit het Gelderse Zeddam levert de eierbroedmachines voor de vleeskuikens. ‘Het mooie van zo’n investering is dat het snel geld genereert, want al na zes weken heb je slachtkuikens. Bij varkens moet je negen maanden wachten voordat je geld verdient en bij koeien duurt het nog langer’, weet Kerens uit ervaring.
Meer monden te voeden
VDL Agrotech is al langer actief in Armenië. ‘We hebben in het verleden al vaker stallen in Armenië ingericht. Maar dit is een belangrijk project’, zegt de woordvoerder van VDL Groep in Eindhoven. ‘Door de onrust in die regio en de enorme vluchtelingenstroom uit Nagorno-Karabach zijn er meer monden te voeden. Dat maakt dit project, juist ook vanuit humanitair oogpunt, noodzakelijker dan ooit.’
Voor de Armeense regering is er veel aan gelegen dat de fabriek van VDL er snel komt. Het leger van Azerbeidzjan viel twee weken geleden de regio Nagorno-Karabach binnen, waar veel Armenen wonen. Sindsdien zijn al meer dan 100.000 mensen gevlucht naar Armenië, dat verantwoordelijk is voor de opvang.
Bincx uit Kootwijkerbroek, een bedrijf voor agrarische en utiliteitsbouw, gaat de fabriek bouwen in Dashtadem, 75 kilometer ten westen van de Armeense hoofdstad. De kosten, inclusief die van apparatuur, worden geschat op €25 mln. Een particuliere Armeense belegger investeert 60%, de rest betreft een overheidssubsidie die mogelijk wordt gemaakt via de Wereldbank.
Ook Tijn Kanters, directeur-eigenaar van Kanters Holland in Gilze, dat al dertig jaar ervaring heeft in melkmachines, bezocht onlangs Armenië en ziet daar groeimogelijkheden. ‘Wij leveren melkinstallaties en koelsystemen. Maar de zuivelindustrie en de melkveehouderij staat er nog in de kinderschoenen. Dus daar is nog veel te winnen’, zegt hij. Nu de pluimveesector in Armenië gestalte begint te krijgen, hoopt Kanters in de nabije toekomst samen met andere bedrijven ook een industriële keten voor de zuivelsector op te kunnen zetten.
IT-bedrijven
De belangstelling van ondernemers voor Armenië beperkt zich niet tot de agrarische sector. Neem ICN Group in Den Bosch. De Brabantse holding bestaat uit een tiental bedrijven. Twee daarvan zijn al vier jaar in Armenië actief: ArchiDutch en ArDesk. ‘We hebben er vijftig mensen werken in twee vestigingen, in Vanadzor, in het noorden, en in Jerevan’, zegt ceo Laurens Liket.
De twee bedrijven leggen zich toe op modelleren voor architecten voor de Nederlandse en Armeense markt, programmeren, webdesign en gaming. ‘Mijn partner is van origine Armeense’, geeft Liket als motief om in Armenië zaken te doen. ‘Bovendien is het in Nederland moeilijk om modelleurs, programmeurs en webdevelopers te vinden.’
Vooral de jongere generatie is goed opgeleid, vooral in Jerevan, en ze spreken, anders dan de oudere generatie, goed Engels. Maar de onrust in Azerbeidzjan laat het buurland niet onberoerd. Liket vindt dat het Westen meer voor de Armeniërs had kunnen doen. ‘De politiek houdt zich stil. De belangen die landen hebben en de gastoevoer vanuit Azerbeidzjan naar Europa wegen zwaarder dan het leed van de Armeense bevolking in Nagorno-Karabach. Men brandt zijn vingers er liever niet aan’, stelt Liket vast.
In de tang
Daar komt bij dat Armenië voor zijn energie afhankelijk is van Russisch gas. Liket: ‘Als het te veel op het Westen leunt, dan is de kans groot dat Moskou de kraan dichtdraait. ‘Het land zit geografisch en geopolitiek in de tang.’
Tegen de achtergrond speelt dat Rusland garant stond voor de veiligheid van Armenië. Het heeft er zelfs een militaire basis. Maar het houdt zich afzijdig. Dat is niet alleen vanwege de oorlog in Oekraïne, maar vooral ook omdat de relatie met Jerevan onder de regering van Nikol Pasjinjan flink is bekoeld. Pasjinjan kwam in 2018 na een fluwelen revolutie aan de macht en werd in 2021 als premier herkozen.
Westerse koers
Het steekt Moskou dat Pasjinjan een westerse koers vaart. Jerevan riep zijn vertegenwoordiger terug uit de CSTO, de veiligheidsverdragsorganisatie waarvan behalve Rusland ook vijf voormalige Sovjetrepublieken lid zijn. Een recent interview met het Italiaanse dagblad La Repubblica, waarin Pasjinjan Rusland bekritiseerde, alsook een militaire oefening met de Amerikanen, deed bij het Kremlin helemaal de deur dicht.
In de hoofdstad wordt dagelijks gedemonstreerd omdat veel Armeniërs vinden dat Pasjinjan de inwoners van Nagorno-Karabach in de steek heeft gelaten. Tegelijk bestaat de vrees dat Moskou uit is op de val van de regering-Pasjinjan, en dat Armenië zijn onafhankelijkheid verliest.
Liket bevestigt dat het land op verdeeld is. Ondanks de politieke onzekerheid piekert Liket er niet over in Armenië te stoppen. ‘Ik ben in de afgelopen vier jaar er al meer dan twintig keer geweest. Het is er prettig zakendoen. Over twee weken ga ik met mijn vriendin weer naar Armenië.’
Nagorno-KarabachNagorno-Karabach was een overwegend door etnische Armeniërs bewoond gebied in de Sovjet-Unie. In 1921 besloot Jozef Stalin per decreet het gebied toe te wijzen aan de Sovjetrepubliek Azerbeidzjan. In 1923 kreeg de enclave de status van Autonome Oblast. Tijdens het uiteenvallen van de Sovjet-Unie brak tussen Armenië en Azerbeidzjan een oorlog uit. In 1991 schafte Bakoe de autonome status van het gebied af. Daarop riep Nagorno-Karabach, Artsach genoemd, de onafhankelijkheid uit. Bij het staakt-het-vuren in 1994 hadden de Armeniërs een gebied in handen dat ruim twee keer zo groot was als de enclave. Tijdens een militair offensief, dat gesteund werd door Turkije, veroverde Azerbeidzjan in het najaar van 2020 een belangrijk deel van de enclave. Na bemiddeling van Moskou werd een staakt-het-vuren bereikt. December vorig jaar ging Bakoe over tot de blokkade van de zogeheten Latsjin-corridor, de toegangsweg die de enclave verbindt met Armenië. Daardoor waren de 120.000 inwoners van Nagorno-Karabach negen maanden lang verstoken van voedsel en medicijnen. Op 19 september startte Bakoe een nieuw offensief. Een dag later werd opnieuw na tussenkomst van Moskou een wapenstilstand bereikt. Een grote vluchtelingenstroom kwam op gang. Tot dusver zijn ruim 100.000 mensen naar Armenië gevlucht. In een decreet is bepaald dat de Republiek Nagorno-Karabach officieel op 1 januari 2024 ophoudt te bestaan.
Lees het volledige artikel: https://fd.nl/politiek/1491145/armenie-is-ondanks-zorgen-nog-altijd-gewild-bij-nederlandse-ondernemers